Amortisör Yağı Nedir ve Neden Gereklidir
Rc model araçların olmaz ise olmaz amortisörlerin, rahat işleyebilmeleri ve görevlerini yerine getirebilmeleri için amortisör yağına ihtiyaçları vardır. Rc araba amorisörlerinde yağ olarak silikon yağlar tercih edilmektedir ve bu yağların akışkanlığı CST ve WT ile ifade edilmektedir.En çok kullanılan birim ise CST’dir.
Amortisör yağı kullanılmadığı takdirde piston üzerinde herhangi bir direnç olmadığı için sadece yay ile çalışacaktır. Yağ konulur fakat doğru bir şekilde toplanmazsa hava boşlukları kalabilir ve yine doğru çalışmayan bir süspansiyon elde edilir. Bu nedenle bu işlemin doğru yapılması çok önemlidir. Camiada silikon yağ yerine bazı kişilerin bal, zeytinyağı gibi tercihlerde bulunduğunu ve bunu sanki yararlı bir şeymiş gibi tavsiye ettiklerini görüyoruz. Ne yazık ki, bal ve türevlerinin yeri mutfak ve öyle de kalmalıdır. Doğru malzemeyi doğru yerde kullanmamak ileride daha büyük zararlar doğurabilmektedir.
Amortisör Yağı Seçimi
Amortisör yağ değerleri 1.000 CST’ye kadar olan yağlardır. 1/10 Elektrikli onroad arabalar için ortalama olara 300-500 CST aralığı tercih edilmektedir. Bu tercih kullanılan pist, hava şartları , sürüş tarzı gibi değişkenlere göre değişmektedir. CST değeri büyüdükçe amortisör yağının yoğunluğu doğru orantılı olarak artmaktadır. Yağ ne kadar akışkan (küçük CST değeri) olursa süspansiyon pistonu o kadar az dirence maruz kalacaktır. Bu da daha hızlı tepkilere sahip olmasını sağlayacaktır. Yağın daha az akışkan yani yüksek CST değerine sahip olduğu durumlarda ise süspansiyon tepkileri daha yumuşar.
Kullanıma göre örnek vermek gerekirse. Bumpy olarak bilinen engebeli ve yol tutuşunun az olduğu bir pistte düşük cst oranına sahip yağ kullanmak süspansiyonun daha hızlı çalışmasını ve bu sayede lastiklerin yol tutuşunu kaybetmemesini sağlar. Fakat eğer yol tutuşunun iyi olduğu düzgün bir pistte iseniz süspansiyonlara binen yük artacağı için stabil bir sürüş için daha kalın yağ tercih etmek gerekecektir.
Amortisörün Genel Yapısı
Amortisör bakımına geçmeden önce bilmemiz gereken bir diğer konu ise rc model amortisörlerin genel yapısını bilmek ve buna göre söküm, temizlik işlemini yerine getirerek işlemi tamamlamaktır. Amortisörün parçalarından genel olarak bahsetmek gerekirse dışarıda gördüğümüz yay kısmı, yayın takılı olduğu amortisör kolu, alt şase bağlantısı, üst kapak ve şase bağlantısı ve yağın dolduğu hazne, hazne içerisinde ise amortisör pistonu ve silikon contalar bulunmaktadır. Amortisör haznesini, her yağ değişiminde özenle temizlememiz gerekmektedir, ayrıca içini asla sabun tarzı geri de kalıntı bırakabilecek malzemeler ile temizlemeyiniz.
- Üst Kapak
- Üst amortisör tutucusu
- Amortisör süngeri
- Amortisör şok emici mebran
- Piston
- Piston Kolu
- Yağ Haznesi
- O-Ring Contası
- Alt Kapak Contası
- Alt Kapak
- O-Ring Contası
- Amortisör Ayar Somunu
- Yay
- Amortisör Alt Tabla
- Amortisör Alt tutucusu
Amortisör Bakımı ve Amortisör Yağı Değişimi
Öncelikle amortisörler araçtan sökülür. Sökülen amortisörler uygun bir yere alınarak kaba kirlerinden arındırılır. Daha sonra ise amortisörün yayını tutan alt tabla, dikkatli bir şekilde yerinden çıkartılır. Tabla çıktıktan sonra ise amortisörün yayı serbest kalarak kolayca bir şekilde yerinden alınır.
Yayda çıktıktan sonra ise piston kolundan tutarak, amortisör bağlantısının alt bağlantı pabucu yerinden sökülür. Piston kolunu tutarken mutlaka şaft pensesi kullanılmalıdır. Eğer şaft pensesi yoksa pistonun dişli kısmının bittiği noktadan sıkıca tutulabilir. Fakat pistonun pürüzsüz yüzeyinden keskin bir alet ile tutulmamalıdır. Aksi takdirde oluşabilecek çizikler süspansiyonun çalışmasını bozabileceği gibi yağ kaçaklarına da neden olabilir.
Sıra üst kısımda ki kapağı açmaya geldi. Bunun için önce amortisör gövdesi sıkıca tutularak, amortisör kapağı saat yönünün tersine doğru çevrilerek açılır.Haznenin dökülmesini önleyen siyah mebran malzeme yerinden alınır ve kirli yağ boşaltılır. Kirli yağ boşaltıldıktan sonra piston kolu itilmek sureti ile hazne kapağı kısmından dışarı alınır.
Bu işlemden sonra haznenin alt kısmında ki kapakta açılarak silikon o-ring conta yerinden alınır. Eğer yağ kaçağı, sürekli kirlenen yağ ya da hava yapma gibi sorunlarla karşılaşıyorsanız bu o-ringin yenisi ile değiştirilmesi sorununuzu çözebilir.
Tüm amortisörleri söküp temizledikten sonra sıra amortisör yağ seçimine. İlk başlıkta belirttiğim üzere bu seçimi belli seçenekler içerisinden yapmamız gerekmekte. Aracımızı Bursa BUMOD Pistinde ki yarışta kullanacağımız için oraya uygun olarak 500 CST silikon yağını tercih ediyoruz amortisör yağı olarak. Yağ seçimi ve kullanımı yaparken hep aynı markaları tercih etmemiz daha uygun olacaktır. Çünkü markalar arasındaki akışkanlık farkı yüzünden farklı akışkanlıktaki yağlarla test yapmamız gerektiğinde yanılmalara neden olabilir. 
Kullanacağımız yağ ise Muchmore markasının 500 CST değerindeki silikon amortisör yağıdır.Amortisöre yağı doldurmadan önce amortisörün alt kısmından başlayarak montaj işlemine geçiyoruz. Öncelikle haznenin iç kısmına pistonu yağlayıp yerleştiriyoruz. Ardından haznenin alt kısmında yer alan o-ring contasını yağlayıp yerine geri takıyoruz. Bundan sonra sıra alt kapağa geliyor, onun içerisinde ki contayı ise yönüne dikkat ederek yerleştiriyoruz.
Amortisörün alt tamamlamış olduk, şimdi ayar somunu ve içerisinde ki o-ringi hafifçe yağlayarak yerine geri yerleştiriyoruz. Bu etapta hazne dişlerine ve somunun yönüne dikkat ederek takmamız gerekmekte.
Haznenin üzerine yükseklik ayarı için kullandığımız somunu da taktıktan sonra ise alt tutucuyu piston koluna takmamız gerekiyor, bunun için piston kolunu ya da çubuğunu pense veya amortisör pensesi ile tutarak plastiği yerine takıyoruz.
Amortisörün genel yapısı tamamlandıktan sonra sıra en hassas işlem olan amortisör yağ yani silikon yağ doldurma kısmına geliyor. Yağı doldururken dikkat etmemiz gereken noktalar, piston kolunun tamamen aşağıda olması ve haznenin içerisinde yabancı bir malzeme olmaması gerekmektedir. Amortisör yağını haznenin tamamını kaplayacak şekilde dolduruyoruz.
Silikon yağ doldurulduktan sonra ise piston kolunu alt kısımdan tutarak yavaşça yukarı aşağı yapıyoruz ve yağın her noktaya ulaşmasını sağlıyoruz. Aynı zamanda hazne içerisinde kalan hava, kabarcıklar oluşturarak yukarı çıkmaya başlıyor. Kabarcıkların yani yağ içindeki habanın iyice giderilmesi için bir müddet amortisörü sabit bir şekilde bekletiyoruz. Fakat bu işlem için daha önceden incelemesi yazdığımız Tamiya Shock Oil Air Removal Tool aleti ile de yapabilirsiniz.
Amortisör yağı doldurulduktan ve kabarcıklar tahliye edildikten sonra ise sıra geldi amortisörün üst kapağını kapatmaya. Üst kapağı kapatırken amortisöre rebound ayarı yapmamız gerekiyor. Bu ayar yüzdeli olarak yapılmakta ve amortisörün geri tepme oranını belirlemekte. Onroad araçlarda rebound değeri 0 ya da çok az değerlerde kullanılmaktadır. Rebound ayarını en altta bir başlık olarak ayrıca değinmek istiyoruz.
Süspansiyon gövdesini ağzına kadar yağ ile doldurduktan sonra pistonu en yukarı seviyeye alıyoruz. Mebranı yavaşça yağın üzerine bırakıyoruz ve alyan ya da kalem arkası gibi bir malzeme ile yavaşça ortasına bastırıyoruz. Bu işlem sırasında hazneden bolca yağ çıkacaktır. Mebran tamamen oturana kadar bu işleme devam edin. Mebran tamamen yerine oturduktan sonra üst kapağı kapatabiliriz.
Sıra geldi amortisörün yayını takmaya, yayı oturturken herhangi bir işlem yapmamız gerekmiyor, yayın temiz olmasına ve istediğimiz değerlerde olmasına dikkat ediyoruz. Yayı yerine oturttuk sonra ise alt tabakayı yerine oturtup amortisörün bakımını tamamlıyoruz.
Rebound Ayarı Nedir ve Nasıl Yapılır?
Rebound ayarı; amortisörün geri tepmesine dair yapılan ayara verilen isimdir. Sadece rc araba dünyası içerisinde değil, amortisör kullanan her araçta var olan bir terimdir. Rebound ayarı offroad – arazi için önerilen ayarlardır, onroad araçlarda ise ya 0 ya da çok düşük değerlerde kullanılmaktadır.
Rebound ayarının yapılışı; amortisör yağını hazneye doldurup, kabarcıkları giderdikten sonra kapağı kapatıyoruz fakat tamamen sıkmıyoruz ve gevşek bırakıyoruz. Reboundu yüzde kaç olarak ayarlamayı planlıyor isek amortisör pistonunun konumunu ona göre ayarlıyoruz.
Ayarladığımız yüzdede piston kolunu sabitledikten sonra yavaş yavaş üst kapağı sıkıyoruz ve kapakta yer alan tahliye deliğinden fazla olan silikon yağ dışarı aktarılıyor. Aktarımdan sonra ise üst kapağı tamamen kapatıp işlemi sonlandırıyoruz ve böylece rebound ayarı bitmiş oluyor.
Bazı illüstrasyonlar Xray‘den alıntıdır.
